بسياري از ساختمان‌هاي قديمي تهران در نماي خارجي يک بالکن دارند. اين بالکن‌ها غالباً يک دهانه از نما را به خود اختصاص مي‌دهند و متناسب با انداز? آن در بيشتر موارد- به خصوص در مواردي که دهان? بالکن‌دار از ساير دهانه‌ها کوچک‌تر باشد- يک پنجره دارند. البته برخي از نمونه‌ها داراي دو يا حتي سه پنجره هستند، اما به طور معمول و در تمام موارد، حداقل يکي از پنجره‌هاي متصل به بالکن به شکل در-پنجره است که امکان دسترسي به بالکن را فراهم مي‌آورد. در مواردي که دهانه‌اي داراي سه پنجره باشد، تنها پنجر? وسط که بزرگ‌تر نيز هست، کارکرد در را نيز دارد. بسياري از بالکن‌هاي اين نوع بناها فاقد سقف هستند و نمونه‌هاي کمتري به شکل مسقف ساخته شده‌اند . بسياري از بالکن‌هاي مسقف، کوچک و به انداز? يک دهانه وسعت دارند و بخش‌هاي ديگر . تعداد کمتري از ساختمان‌ها داراي ايوان ممتد ستون دار هستند . ايوان‌هاي ممتد يا سراسري در بيشتر موارد مسقف هستند، اما در موارد اندکي نيز بدون سقف ساخته مي‌شدند .
در بيشتر موارد، جان پناه يا دست انداز بالکن را با لوله‌هاي ساده يا نرده‌هاي في طراحي شده اما نسبتاً ساده درست مي‌کردند و تنها در مواردي انگشت شمار، از نرده حفاظ شکل يافته و داراي ترکيبي چشم‌نواز و حجمي زيبا بهره مي‌بردند. همچنين به ندرت از سطوح يا ديوارهاي مشبک و طراحي شده استفاده مي‌کردند. نمون? يکي از بخش‌هاي پيشين را که جان پناه آن به کمک سطحي با مصالح بنايي و با نقشي هندسي ساخته شده و از موارد بسيار کمياب به شمار مي‌آيد، نشان مي‌دهد.
بيشتر بالکن‌هايي که در اين‌گونه بناها (بناهاي مجاور خيابان‌ها و گذرگاه‌هاي عمومي) ساخته شده‌اند، تقريباً هيچ‌گاه به درستي مورد استفاده قرار نگرفته‌اند، زيرا کمتر کسي به سهولت مي‌توانست در بالکني که رو به گذرگاهي عمومي بود و از آنجا مورد مشاهده قرار مي‌گرفت، با آرامش و راحتي بنشيند، به خصوص آن که جان پناه‌هاي في نيز نه تنها هيچ‌گونه حفاظ و فضاي پوشيده‌اي در بالکن پديد نمي‌آورد، بلکه در بسياري از خانه‌ها، ساکنان حتي نمي‌توانستند درهاي واقع در بالکن‌ها را باز نگه دارند، زيرا از خيابان و گذرگاه، داخل اتاق ديده مي‌شد. تنها در مواردي بسياري معدود امکان داشت برخي از افراد- به ويژه افراد بزرگسال- اندک زماني را در آنجا بگذارنند.
با توجه به آنچه در اين مورد گفته شد، نحو? استفاده از بالکن‌ها را مي‌توان به دو گروه عمده طبقه‌بندي کرد: نخست بالکن‌هايي که چندان مورد استفاده قرار نمي‌گيرند و تبديل به فضايي بي‌مصرف يا انبار يا محل کولر و امثال آن شده و غالباً چهره و نمايي زشت براي ساختمان و شهر پديد مي‌آورند؛ و گروه دوم، بالکن‌هايي که فضاي آن‌ها مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد. در اين مورد با استفاده از مواد و مصالح گوناگون و متنوعي مانند حصير، ايرانيت و غيره، حصاري گرداگرد بالکن ايجاد مي‌شود تا بتوان از فضاي آن استفاده کرد. به اين ترتيب اين عنصر، يعني بالکن با جان پناه نرده‌اي را مي‌توان يکي از اقتباس‌هاي نادرست در معماري ايران دانست که نحو? طراحي و ساخت آن پس از گذشت بيش از نيم قرن هنوز به طور کامل با فرهنگ و جامع? ما آميخته نشده و ساختاري مناسب نيافته و حتي در مواردي کمابيش با همان خصوصيات کالبدي آغازين ساخته مي‌شود.
درباره این سایت